Παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS

1^η Δεκεμβρίου Παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS «Egualize, Παγκόσμια Αλληλεγγύη-Κοινή ευθύνη»

Ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS έχει καθιερωθεί να τιμάται  κάθε χρόνο, από το 1998, η 1η Δεκεμβρίου. Είναι η ημέρα που εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη ενώνονται για να θυμηθούν τα 40 εκατομμύρια των ανθρώπων που χάθηκαν κατά τα σαράντα χρόνια από την εμφάνιση αυτής της πανδημίας, αλλά και να εκφράσουν την συμπαράσταση και την αλληλεγγύη τους στα περισσότερα από 38,5 εκατομμύρια άτομα που ζουν σήμερα με τον HIV (PLHIV) στον πλανήτη.

Κάθε Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS έχει ένα συγκεκριμένο σύνθημα-μήνυμα που  διατυπώνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας,  το οποίο φέτος είναι το «Equalize, Παγκόσμια Αλληλεγγύη-Κοινή ευθύνη». Το σύνθημα αυτό εκφράζει την προτροπή  προς τον καθένα μας να αντιμετωπίσει τις ανισότητες που εμποδίζουν την πρόοδο και τον τερματισμό του AIDS. 

Εμπόδιο στην πρόοδο και την επίτευξη του στόχου τερματισμού του AIDS έως το 2030, δεν αποτελούν μόνον οι υπάρχουσες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, αλλά και η εμφάνιση της πανδημίας του SARS-CoV-2 που στέρησε πολλά κονδύλια, συρρικνώνοντας τους διαθέσιμους πόρους που διατίθενται για το AIDS,  με αποτέλεσμα να τεθούν σε άμεσο κίνδυνο οι ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.

Πιο ευάλωτοι στην COVID-19

Να σημειωθεί ότι τα άτομα που ζουν με HIV (PLHIV) και δεν έχουν επιτύχει ιική καταστολή μέσω της  αντιρετροϊκής θεραπείας (ART), μπορεί να έχουν μειωμένη απόκριση  του ανοσοποιητικού συστήματος, που τους αφήνει ευάλωτους σε ευκαιριακές λοιμώξεις και περαιτέρω εξέλιξη της νόσου AIDS. Δεν υπάρχουν όμως κλινικές ενδείξεις ότι ο PLHIV πληθυσμός διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης Covid-19 από ότι τα οροαρνητικά άτομα και εμφανίζουν την ίδια κλινική εικόνα με τους υπόλοιπους ανθρώπους που προσβλήθηκαν από τον SARS-CoV-2.

Εντούτοις, παγκόσμια δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από τον ΠΟΥ από σχεδόν 350.000 ασθενείς σε 38 χώρες δείχνουν ότι τα άτομα που ζουν με HIV διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης σοβαρής ασθένειας και θανάτου (κατά 38%) λόγω της COVID-19 σε συνδυασμό με  άλλες συνοσηρότητες και χαμηλότερο αριθμό των CD4+ Τ-κυττάρων που έχει άμεση σχέση  με προχωρημένη νόσο, λόγω μη λήψης αντιρετροικής αγωγής. Επιπλέον αρκετές επιδημιολογικές μελέτες υποδηλώνουν ότι αυτός ο πληθυσμός των HIV οροθετικών, διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο νοσηλείας και θνησιμότητας εξαιτίας της COVID-19. 

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, παραμένει τόσο επίκαιρη και σήμερα όσο ήταν και πριν, θυμίζοντάς μας ότι ο HIV υπάρχει και είναι δίπλα μας, αλλά και αφυπνίζοντας  τις κυβερνήσεις και την παγκόσμια κοινωνία των πολιτών να ενεργοποιηθούν για να θέσουν τέλος στις ανισότητες, να θέσουν τέλος στο AIDS.

Τι είναι ο HIV, ο ιός του AIDS

Αλλά τι είναι ο HIV, ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας; Είναι ένας ρετροϊός που επιτίθεται στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού καταστρέφοντας μια ομάδα λεμφοκυττάρων, τα βοηθητικά Τ- λεμφοκύτταρα (CD4+), που αποτελούν τον κύριο ρυθμιστή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, άρα και της συνολικής υγείας του οργανισμού.

Εάν η HIV λοίμωξη δεν αντιμετωπισθεί με την κατάλληλη αντιρετροϊκή αγωγή, μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση νόσου, του συνδρόμου της επίκτητης ανοσοανεπάρκειας ή AIDS. Να σημειωθεί ότι επί του παρόντος δεν υπάρχει αγωγή που να θεραπεύει ριζικά και να εξαλείφει τον HIV, αλλά υπάρχουν θεραπευτικές προσεγγίσεις με συνδυασμούς αντιρετροϊκών φαρμάκων υψηλής δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART), που οδηγούν σε μία υγιή και ασφαλή ζωή μη εκθέτοντας συγχρόνως σε κίνδυνο τους συντρόφους των HIV οροθετικών.

Πώς μεταδίδεται ο HIV

Ο HIV μεταδίδεται με:

• Μη ασφαλές σεξ με σύντροφο μολυσμένο από τον HIV
• Κοινή χρήση συνέργων για λήψη ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών με άλλους χρήστες μολυσμένους από τον HIV
• Τη μετάγγιση αίματος ή παραγώγων του κυρίως στις χώρες όπου δεν ελέγχεται το μεταγγιζόμενο αίμα
• Κάθετη μετάδοση από τη μολυσμένη μητέρα στο νεογνό (πριν ή κατά τη γέννηση ή αργότερα με το θηλασμό) πράγμα που πλέον στις ανεπτυγμένες χώρες αποτρέπεται με την χρήση εξειδικευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων και μεθόδων εκμαίευσης.

Οι υπόλοιποι οδοί μετάδοσης είναι πολύ σπάνιοι όπως επαφή HIV μολυσμένου αίματος  με ανοιχτό τραύμα ή βλεννογόνους ή μετά από δάγκωμα. Η κοινή χρήση τουαλετών, σκευών, η κοινωνική επαφή δεν θεωρούνται οδοί μετάδοσης. Αμφιβολίες υπάρχουν για τη μετάδοση στο ιατρικό προσωπικό μέσω σιέλου, ούρων, αίματος με ανέπαφο δέρμα.

Ποια είναι τα συμπτώματα του AIDS

Οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη μετά από 2 έως 4 εβδομάδες μετά τη μόλυνση. Τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν μερικές ημέρες ή αρκετές εβδομάδες.

Τα συνήθη συμπτώματα είναι πονόλαιμος, πυρετός, νυκτερινές εφιδρώσεις, διόγκωση λεμφαδένων, έλκη στοματικών βλεννογόνων, δερματικό εξάνθημα, ρίγος, κακουχία, μυϊκοί πόνοι.

Το να έχει κάποιος αυτά τα συμπτώματα δεν σημαίνει ότι έχει HIV λοίμωξη. Άλλες ασθένειες μπορεί να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα και αξίζει να σημειωθεί ότι μερικοί άνθρωποι δεν εμφανίζουν  συμπτώματα και έτσι ο μόνος τρόπος για να γνωρίζει  κάποιος εάν έχει  HIV λοίμωξη είναι οι εργαστηριακές εξετάσεις.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Ο μόνος τρόπος για να μάθει κάποιος εάν έχει προσβληθεί από τον  HIV είναι να υποβληθεί σε εξετάσεις. Ο προληπτικός έλεγχος συστήνεται σε άτομα  που πιστεύουν ότι έχουν μολυνθεί από τον ιό, σε άτομα με συμπτώματα οξείας HIV λοίμωξης, σε άτομα με ύποπτες σεξουαλικές επαφές, σε χρήστες ενδοφλεβίως εξαρτησιογόνων ουσιών, σε συντρόφους HIV οροθετικών, σε κάθε εγκυμονούσα γυναίκα, σε ασθενείς με σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, σε ασθενείς κατά την έναρξη της αντιφυματικής αγωγής και πάντα με τη λήψη συγκατάθεσης του εξεταζόμενου. Η γνώση της κατάστασής κάθε ατόμου ως προς τον  HIV βοηθά να λαμβάνονται ορθές αποφάσεις για να αποτραπεί ή μετάδοση του HIV.

Η διάγνωση βασίζεται στην ανίχνευση του HIV με την εφαρμογή μιας  ανοσοενζυμικής δοκιμασίας  ΕΙΑ 4ης γενιάς, που ανιχνεύει ταυτόχρονα ειδικά  IgG και IgM αντισώματα, καθώς και το αντιγόνο p24 του HIV, μειώνοντας σημαντικά την περίοδο του παραθύρου δηλ. του χρονικού  διαστήματος  που μεσολαβεί από τη στιγμή της μόλυνσης μέχρι τη στιγμή της θετικοποίησης, από 4 σε 2 εβδομάδες. Η εξέταση αυτή  μπορεί να ανιχνεύσει και τους δύο τύπους του HIV-1/2.

Υπάρχουν επίσης και οι δοκιμασίες ταχείας ανίχνευσης της HIV λοίμωξης στο αίμα ή και σε άλλα σωματικά υγρά (rapid tests) που ανιχνεύουν αντισώματα και όχι αντιγόνα, μέσα σε 30΄, δίδοντας κάποιες φορές ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα. Κάθε θετικό αποτέλεσμα των παραπάνω μεθοδολογιών υποβάλλεται σε επιβεβαιωτική δοκιμασία προς αποφυγή ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων με τις τεχνικές Western blot και της γραμμικής ανοσομεθόδου (line immunoassay-LIΑ).

Πέραν αυτών χρησιμοποιούνται και μοριακές τεχνικές για την ανίχνευση του RNA του ιού είτε για αποσαφήνιση ορισμένων ασαφών  με άλλες μεθόδους  αποτελεσμάτων, είτε για διαγνωστική χρήση σε νεογνά που γεννήθηκαν από θετικές μητέρες και ακόμη για ποσοτική μέτρηση του ιϊκού φορτίου για την επιλογή και τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων θεραπευτικών πρωτοκόλλων. Ο HIV δεν μεταδίδεται εάν ο σεξουαλικός σύντροφος ενός ατόμου λαμβάνει αντιρετροϊκή αγωγή και έχει «μηδενίσει» το ιικό του φορτίο.

Πώς μπορούμε να προφυλαχτούμε από το AIDS

Η προφύλαξη από την μόλυνση σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. συνοψίζεται στη χρήση ανδρικού και γυναικείου προφυλακτικού κατά την κολπική ή την πρωκτική επαφή, στη συμβουλευτική για HIV και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα(ΣΜΝ), στην εθελοντική ιατρική περιτομή ανδρών (VMMC), στη χρήση αντιρετροϊκών φαρμάκων (ARVs) για πρόληψη ή προφύλαξη (από του στόματος PrEP ,PEP και προϊόντων μακράς δράσης) πριν ή μετά από μη ασφαλή σεξουαλική επαφή, στην επιλογή σεξουαλικών δραστηριοτήτων με μικρότερο κίνδυνο, στη συχνή εργαστηριακή εξέταση για HIV και σεξουαλικώς μεταδιδόμενων  νοσημάτων, στη μείωση της μόλυνσης των ατόμων που κάνουν ενέσεις και χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και στην εξάλειψη της μετάδοσης του HIV από μητέρα σε παιδί (MTCT).

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, μπορούμε αυτήν την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, την 1η Δεκεμβρίου του 2022, να αγωνισθούμε, όπως προτείνει το UNAIDS, με σκοπό την αντιμετώπιση των ανισοτήτων που εμποδίζουν την πρόοδο στον τερματισμό του AIDS, την αντιμετώπιση του στίγματος, της ποινικοποίησης των σεξουαλικών προτιμήσεων, των διακρίσεων. Όλοι μαζί μπορούμε!

«Egualize»  Παγκόσμια Αλληλεγγύη-Κοινή ευθύνη

Πηγές: UNAIDSWHO, CDC,UN, EODY

* Νικόλαος Μαλισιόβας, Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ., Επιστημονικός Διευθυντής Ομίλου Euromedica