*Του Μαλισιόβα Νικόλαου ,
ο.Καθηγητής ΑΠΘ
Επιστημονικός Διευθυντής «Euromedica Γενική Κλινική Θεσσαλονίκης»
Λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου
Τα επιδημία έκανε την εμφάνισή της στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, προκαλώντας ανησυχία όχι μόνο στις υγειονομικές αρχές αλλά και στους απλούς πολίτες.
Η λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου (ΔΝ) που μπορεί να προκαλέσει ακόμα και σοβαρές θανατηφόρες νευρολογικές εκδηλώσεις.
Ο ιός είναι μέλος του γένους των flavivirus και ανήκει στο αντιγονικό σύμπλεγμα της Ιαπωνικής εγκεφαλίτιδας της οικογένειας των Flaviviridae.
Μεταδίδεται στους ανθρώπους, κυρίως με τα τσιμπήματα μολυσμένων κουνουπιών του γένους Culex. Ακόμα μπορεί να προσβάλει και άλογα προκαλώντας σε αυτά βαρεία έως θανατηφόρο νόσο.
Εμβόλιο υπάρχει μόνο για τα άλογα και όχι ακόμη για τους ανθρώπους.
Τα άγρια πτηνά είναι οι φυσικοί ξενιστές του ιού ο οποίος δεν μεταδίδεται με την απευθείας επαφή μεταξύ των ανθρώπων, που είναι ευκαιριακοί , αδιέξοδοι, ξενιστές του ιού. Η ιαιμία που παρατηρείται στους ανθρώπους είναι χαμηλή και μικρής διάρκειας και δεν επαρκεί για να μολύνει άλλα κουνούπια. Τα μεταναστευτικά πτηνά υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να μεταφέρουν τον ιό σε μια μη ενδημική περιοχή από άλλη, όπου ενδημεί ο ιός.
Κρούσματα
Η πρώτη απομόνωση του ιού του Δυτικού Νείλου έγινε το 1937 στην Ουγκάντα και ο ιός εμφανίστηκε στην Ευρώπη το 1960. Το 2010 οι κλιματολογικές και οικολογικές παράμετροι στην Ελλάδα και στις Μεσογειακές χώρες ήταν ευνοϊκές για τη μετάδοση του ιού στους ανθρώπους και καταγράφηκε η εμφάνιση της πρώτης επιδημίας του αυτού στην Ελλάδα.
Η εμφάνιση κρουσμάτων συνεχίστηκε και κατά τα έτη 2011, 2012, 2013, 2014 παρουσιάζοντας ύφεση κατά το 2015 και 2016 και επανεμφάνιση των κρουσμάτων το 2017. Το 2018 η εμφάνιση των κρουσμάτων συνεχίστηκε και μέχρι σήμερα έχουν προσβληθεί 77, εκ των οποίων τα 5 κατέληξαν (ΚΕΕΛΠΝΟ, 16/08/2018). Η μέση ηλικία των ατόμων που προσβλήθηκαν από τον ιό στη χώρα μας και εμφάνισαν εκδηλώσεις από το ΚΝΣ είναι τα 71 έτη (ΚΕΕΛΠΝΟ). Να σημειωθεί επίσης ότι σε κάθε κρούσμα λοίμωξης από τον ιό του ΔΝ με προσβολή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) αντιστοιχούν άλλα 140 μολυσμένα άτομα με ήπια συμπτώματα από τον ιό.
Κρούσματα λοίμωξης από τον ιό του ΔΝ έχουν εμφανισθεί στους καλλικρατικούς Δήμους Ανατολικής Αττικής, Δυτικής Αττικής, Κεντρικού Τομέα Αθηνών, Δυτικού Τομέα Αθηνών, Βόρειου Τομέα Αθηνών , Βοιωτίας, Θεσσαλονίκης (Χαλκηδόνα, Ωραιόκαστρο, Βόλβη, Κορδελιού, Εύοσμου, Θεσσαλονίκης, Δέλτα, Θερμαϊκού), Εύβοιας, Ημαθίας, Πειραιώς και Νήσων, Κορινθίας, Πέλλας Κιλκίς Ρεθύμνου, Χαλκιδικής.
Λοίμωξη από τον ιό του ΔΝ έχει καταγραφεί σε διάφορα ζώα όπως πτηνά, άλογα, σκύλοι, γάτες αλλά και σε άγρια θηλαστικά.
Μετάδοση
Ο συχνότερος τρόπος μετάδοσης του ιού στους ανθρώπους είναι με το τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού. Τα κουνούπια μολύνονται όταν τραφούν με αίμα μολυσμένου πτηνού . Ο ιός εγκαθίσταται στους σιελογόνους αδένες του κουνουπιού και κατά το τσίμπημα το μολυσμένο κουνούπι μεταδίδει τον ιό σε ανθρώπους και ζώα.
Η μετάδοση του ιού μπορεί να γίνει:
- με άμεση επαφή με μολυσμένα ζώα (ιστοί και αίμα)
- με μετάγγιση μολυσμένου αίματος και με μεταμόσχευση οργάνων
- με κάθετη μετάδοση από τη μητέρα στο έμβρυο και μέσω θηλασμού στο νεογνό (σπάνια)
- με επαγγελματική έκθεση
Δεν έχει αναφερθεί μετάδοση του ιού με άμεση επαφή μεταξύ ανθρώπων, ούτε μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, ούτε μεταξύ εργαζομένων σε πειραματικά εργαστήρια.
Ο χρόνος επώασης της νόσου δηλ. από την μόλυνση μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων κυμαίνεται από 2 έως 14 ημέρες επιμηκυνόμενος σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα.
Συμπτώματα και σημάδια της νόσου
Η λοίμωξη από τον ιό του ΔΝ μπορεί να μην εμφανίζει κανένα απολύτως σύμπτωμα ή σημείο (περίπου στο 75-80% των περιπτώσεων) ή μπορεί να εμφανίσει τα συμπτώματα της ήπιας μορφής της νόσου (Πυρετός του Δυτικού Νείλου περίπου στο 20% των περιπτώσεων), ενώ ένα πολύ μικρό ποσοστό εμφανίζει την βαρεία μορφή της νευρο-διεισδυτικής νόσου.
Τα συμπτώματα του «Πυρετού του Δυτικού Νείλου», της ήπιας μορφής, μοιάζουν με αυτά της γριπώδους συνδρομής με :
- πυρετό, κεφαλαλγία,
- μυαλγίες, αρθραλγίες
- ναυτία, εμέτους
- περιστασιακά δερματικό εξάνθημα και διόγκωση λεμφαδένων.
Τα συμπτώματα της βαρείας μορφής της νόσου ,που συχνά αναφέρεται ως νευροδιεισδυτική ή Δυτικού Νείλου εγκεφαλίτιδα ή μηνιγγίτιδα ή Δυτικού Νείλου πολιομυελίτιδα είναι τα εξής:
- Υψηλός πυρετός
- Κεφαλαλγία, αυχενική δυσκαμψία και μηννιγγιτισμός
- Διαταραχές συνείδησης
- Αταξία, πάρεση τρόμος σπασμοί ,επιληπτικές κρίσεις
- Μυϊκή αδυναμία, οξεία χαλαρά παράλυση
- Εξάνθημα, μυαλγίες αρθραλγίες
- Οπτικές διαταραχές
- Ναυτία, έμετοι
Η βαρεία μορφή της λοίμωξης εμφανίζεται σε έναν στους εκατονπενήντα μολυσμένους από τον ιό ανθρώπους όλων των ηλικιών με ιδιαίτερη προτίμηση στους άνω των 50 ετών και τους ανοσοκατεσταλμένους ή πάσχοντες από χρόνια νοσήματα..
Η θνητότητα κυμαίνεται μεταξύ 4% έως 14% και αυξάνεται στους μεγαλύτερους των 70 ετών προσβεβλημένους ανθρώπους.
Η διάγνωση επιτυγχάνεται με:
- Προσδιορισμό του τίτλου των ειδικών IgG αντισωμάτων σε δύο δείγματα, σε μεσοδιάστημα μιας εβδομάδας με σημαντική αύξηση του τίτλου.
- Ανίχνευση ειδικών IgM αντισωμάτων στον ορό ή και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ)
- Στον ορό τα ειδικά IgM αντισώματα εμφανίζονται μετά από 8 ημέρες από τη λοίμωξη και η παρουσία τους δηλώνει πρόσφατη λοίμωξη. Ορισμένες όμως φορές, μπορεί να οφείλονται, σε διασταυρούμενη αντίδραση με άλλους φλεβο-ιούς ή σε εμβολιασμό ή λοίμωξη από φλεβο-ιούς ή ακόμα σε παρελθούσα από τον ιό του ΔΝ λοίμωξη (Η παρουσία IgM αντισωμάτων στον ορό μπορεί να διαρκέσει περίπου και ένα έτος μετά από λοίμωξη).
- Ανίχνευση ειδικών IgM αντισωμάτων στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ).Η παρουσία των ειδικών IgM αντισωμάτων στο ΕΝΥ υποδηλώνει προσβολή του ΚΝΣ και επιβεβαιώνει τη διάγνωση της οξείας λοίμωξης.
- Αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR). Η ανεύρεση γενετικού υλικού του ιού στο αίμα, στο ΕΝΥ και στα ούρα επιβεβαιώνει τη διάγνωση της λοίμωξης.
- Δοκιμασία Nucleic Acid Amplification (NAT) χρησιμοποιείται στις αιμοδοσίες για τον έλεγχο του προς μετάγγιση αίματος.
- Απομόνωση του ιού σε κυτταροκαλλιέργειες.
H Θεραπεία της λοίμωξης από τον ιό του ΔΝ είναι συμπτωματική και όχι ειδική. Να τονισθεί ότι δεν υπάρχει εμβόλιο για τους ανθρώπους.
Πρόληψη
H Πρόληψη της λοίμωξης από τον ιό του ΔΝ γίνεται με τους παρακάτω τρόπους
- Πρόληψη της μετάδοσης της νόσου στα άλογα με την εφαρμογή εμβολιασμών (υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο).
- Ελάττωση του κινδύνου μετάδοσης μέσω μεταγγίσεων με τον αποκλεισμό από την αιμοδοσίας ή τον έλεγχο με NAT των αιμοδοτών από τις επηρεαζόμενες περιοχές.
- Μείωση του κινδύνου μετάδοσης του ιού στους ανθρώπους που επιτυγχάνεται με:
- την έγκαιρη συστηματική εφαρμογή καταπολέμησης των κουνουπιών
- με την εφαρμογή ατομικών μέτρων προστασίας από τα κουνούπια όπως με τη χρήση εντομοαπωθητικών
- την χρήση κατάλληλων ενδυμάτων με μακριά μανίκια και πανταλόνια, με τη χρήση προστατευτικών μέσων (σήτες/κουνουπιέρες)
- την αποξήρανση λιμναζόντων υδάτων
- την απόφραξη υδρορροών
- Πότισμα τις πρωινές ώρες και αποφυγή δραστηριοτήτων εκτός οικίας την ώρα αυξημένης δραστηριότητας των κουνουπιών.
Η επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου, η έγκαιρη εφαρμογή κατάλληλων ολοκληρωμένων προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών, η λήψη μέτρων ατομικής προστασίας από τα κουνούπια, η εφαρμογή του αποκλεισμού ή της NAT στις αιμοδοσίες, θα αποτελέσουν τα πλέον ενδεδειγμένα εργαλεία για την ελάττωση του κινδύνου μόλυνσης από τον ιό του Δυτικού Νείλου.
Πηγές:
- https://www.cdc.gov/westnile/
- https://ecdc.europa.eu/en/west-nile-fever
- keelpno.gr/…/WNV_weekly_report
- http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/west-nile-virus
